मावसबोलीतल्या कविता

मोठी मुलं-मुली त्यांना कधी लहर आली की उगाच लिंबूटिंबूंनाही खेळायला घेतात, तसा मला आज सईकडून "मावसबोलीतल्या कवितां"चा खो मिळाला, तेव्हा डोक्यात "जिहाल-ए-मिस्कीं" ही अमिर खुस्रोंची दोन भाषांतली रचना आली. लहानपणापासून भरभक्कम संख्येने लाभलेल्या नातेवाईकांत राहिलो असल्यामुळे असेल कदाचित - एक सोडून दोन मावसबोल्या असलेली ही कविता निवडलीये. पर्शियन आणि ब्रज अश्या दोन भाषांत एक-आड-एक ओळी असलेली अप्रतिम रचना आहे ही. (पुढे पर्शियन, अरबी, तुर्की, हिंदी - अश्याच मिश्रणातून उर्दू जन्माला आली.)

ही रचना मी पहिल्यांदा गुलाम अलींच्या आवाजात इथे ऐकली होती. माझ्या नाहीत पण निदान माझ्या खापर-खापर-खापर-..-खापर पणजी-पणजोबांच्या तरी मावसबोल्या असू शकतील अश्या ह्या दोन भाषांमधलं काव्य पेलायला घेतलंय - चू. भू. द्या. घ्या.

'अनुवाद' करताना माहितीजालावर एक-दोन ठिकाणी मिळालेला इंग्रजी अनुवाद आधाराला धरलाय. पण (त्यांनी समाधान न झाल्यामुळे) उनाड मुलं पावसात आईबरोबर रस्त्यावरुन चालताना जेवढं तिचं बोट धरतात तेवढाच.


मूळ रचना:

Zehal-e miskin makun taghaful, duraye naina banaye batiyan,
ki taab-e hijran nadaram ay jaan, na leho kaahe lagaye chhatiyan.

Shaban-e hijran daraz chun zulf wa roz-e waslat cho umr kotah,
Sakhi piya ko jo main na dekhun to kaise kaatun andheri ratiyan.

Yakayak az dil do chashm-e jadoo basad farebam baburd taskin,
Kise pari hai jo jaa sunaave piyare pi ko hamaari batiyan.

Choo sham-e-sozan, choo zarra hairan, ze muhre-aan mahgushtam aakhir,
Na neend naina na ang chaina na aap aaven na bhejen patiyan.

Bahaqq-e roz-e wisal-e dilbar ki daad mara ghareeb Khusrau,
Sapet man ke waraaye raakhun jo jaaye paaon piya ke khatiyan.

- Amir Khusro.


अनुवादाचा प्रयत्न:

"का दृष्टि वळविसी दूर, विरहि मी चूर-चूर तुझिया रे,
हा श्चास तुटत चालला, उराशी मला धरी सदया रे,
बोलुनी भुलविणे किती! रात्र सवतीसवेच सरली रे!
मम धीर सुटत चालला, आपुली मला करी सखया रे!


हे लांब कुरल तव केश जसा विश्लेष दीर्घ रात्रीचा,
भासते आयु अत्यल्प जसा दिन स्वल्प तुझ्या भेटीचा,
रात्र न ही कंठवी दिसे मुखरवी न तो सखयाचा,
सखी! मार्ग तो सांग! जाळि सर्वांग अग्नि विरहाचा.


नेत्रांनी दावुन कळा लावुनी लळा जिंकिले होते,
जाणिले सखे सहजीच, मी न माझीच राहिले होते,
हे ऐकुन नि:श्वसतात, सख्या श्रवतात विरहिणी-गीते -
पण विरहाची ही कथा कुणितरी कथा जाउनी त्यांते!


ज्योत माझि थरथरे भरे कापरे भान ना राही,
तव प्रेमाग्नीचा संग रक्त रतिरंग अंगि रे वाही,
निद्रेला झाले वंचित तरिही किंचित आशा राही -
पाहीन तुझे पाऊलच किंवा चाहुल लागो काही!"


परि एकच निश्चय मनी करे मानिनी 'अमिर' सांगती,
"पाहते सख्याची वाट असो घनदाट तमाची भीती,
मोहते जरी मज वाट जात जी थेट सख्याच्या पुढती,
आदरिते मीलनदिन तो, शील न ब्रजबाला सोडती."


- मंदार.


आता माझा 'खो' प्रिया ला!